დიალოგი კულტურის ენაზე - კონფლიქტის მოგვარების

არაპოლიტიკური ასპექტები

სალომე კაპანაძე
ასოცირებული პროფესორი

  გასულმა საუკუნემ მძიმე ისტორიული მემკვიდრეობა დაგვიტოვა ისეთი დესტრუქციული მოვლენის თვალსაზრისით, როგორიც ომი და ეთნოკონფლიქტებია. ღირებულებათა გადაფასებისა და ახალი წესრიგის დამყარების მცდელობებმა საზოგადოებრივი ცნობიერების თითქმის ყველა დონეზე პერმანენტული ხასიათი სწორედ პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნებში მიიღო და ცნობილი ამერიკელი ანთროპოლოგის სტეფან შენფილდის თქმით, იდეოლოგიური და ფსიქოლოგიური დეზორიენტაცია გამოიწვია. თუმცა ასეთ კრიზისულ სიტუაციებში, როდესაც ეთნოცენტრიზმი და ნაციონალიზმი საშიშ მასშტაბებს აღწევს და ყველანაირი ინტელექტუალური არგუმენტი არამარტო შეუსმენადი, არამედ იგნორირებულია, მაინც ჩნდება მოთხოვნილება კულტურათა დიალოგზე. სიძულვილითა და დეჰუმანიზაციით დაზაფრულ სივრცეში ადამიანები იწყებენ გამოსავლის ძიებას და ამ დროს ცხადი ხდება, რომ ,,მშვიდობის ტაძრამდე" მისასვლელი გზის მნიშვნელოვანი წილი კულტურაზე გადის. ემოციათა დაცხრომის ამ საფეხურზე საზოგადოების გონიერი ნაწილი კრიტიკული თვალით უმზერს იმას, რაც ცოტაოდენი ხნის წინ მესიანიზმისა და ეროვნული გამორჩეულობის იდეებით განიცდებოდა. იწყება  კათარზისის პროცესი და ბრძოლა იმისათვის, რათა არ დაუშვან ამის გამეორება. სამყარო თითქოს პატარავდება და მშვიდობის ელჩების სამიზნე ხდება. კულტურა ახერხებს იმას, რასაც ზოგჯერ პოლიტიკოსები ვერ აღწევენ. ეს ფაქტი იმ კანონზომიერებაში ჯდება, რომლის თანახმად შემოქმედი ყოველთვის იღებს ვალდებულებას დაეხმაროს ადამიანს საკუთარ თავში სიმართლე მოიძიოს. ეს პროცესი მუდმივ კავშირშია კულტურის, როგორც  კაცობრიობის კეთილი ნების ფენომენის აღიარებასთან სიკეთის, სიყვარულისა და მშვიდობის დასამკვიდრებლად. არ შეიძლება არ დაეთანხმო ზიგმუნდ ფროიდს, რომელიც თვლიდა, რომ კულტურა კაცობრიობის სინდისია. რომ იგი ისე მჭიდროდ არის დაკავშირებული ,,ზე-მე"- სთან ანუ სუპერ- ეგოსთან, რომ მათი გამიჯვნა შეუძლებელია.

ქართული პოლიტიკური რეალობის ისეთ ტრაგიკული მოვლენა, როგორიც გახლავთ აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს კონფლიქტები, მიუხედავად მრავალწლიანი რუტინული მოლაპარაკებებისა მოუგვარებელია. თუკი შეიძლება სადინარი მოუძებნოთ  ამ სამწუხარო სტაგნაციას, ეს სახალხო დიპლომატია და კულტურის ეგიდით წარმოებული დიალოგია, სადაც აშკარად საგრძნობია პოზიტიური შედეგები. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფოს მხრიდან ეს რესურსი ბოლომდე არ არის გააზრებული და იგი ლოკალურ ხასიათს ატარებს. ისტორიული მეხსიერების, კეთილი ტრადიციების, კულტურული ღირებებულებების თანხვედრა და მათი გააქტიურება კონფლიქტის დასაძლევად რომ ძალზედ ეფექტურია, ამას ევროპელი ექსპერტებიც აღიარებენ და საქართველოში ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარების პროცესში განსაკუთებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ. სწორედ ამ საერთო ფასეულობებისა და კულტურული ტრადიციების შენარჩუნების საფუძველზე განიხილავენ ისინი ადამიანური ურთიერთობების აღდგენის პერსპექტივას.  მართალია, შესარიგებლად გაწვდილი ხელი ხშირად რჩება უპასუხოდ და ეს ჰუმანური აქტი ერთმნიშვნელოვნად შედეგიანი ყოველთვის არ არის. მაგრამ ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ პოსტკოფლიქტურ პერიოდში აბსოლუტურ შედეგიანობაზე გათვლილი, უნივერსალური ფორმულა არ არსებობს. სასურველ შედეგამდე მისასვლელი გზები რთული, წინააღმდეგობით აღსავსე და ზოგჯერ არაპროგნოზირებადიც შეიძლება იყოს.

იმის საილუსტრაციოდ, რომ პოსტკონფლიქტურ პერიოდში ადამიანური ურთიერთობების აღდგენის თვალსაზრისით დიალოგი კულტურის ენაზე  შეიძლება იყოს გაცილებით პროდუქტიული, ვიდრე ქაღალდზე დარჩენილი რომელიმე მორიგი პოლიტიკური შეთანხმება, წარმოგიდგინოთ კონკრეტულ ფაქტობრივ მასალას. საუბარი უსათუოდ უნდა  დავიწყოთ ქართულ თეატრალურ სივრცეში განხორციელებული საინტერესო სპექტაკლით, რომელიც ჩვენი სამიზნე აღმოჩნდა არამხოლოდ მხატვრულ-ესთეტიკური თვალსაზრისით, არამედ იმ შედეგიანობის გათვალისწინებით, რომელიც მან მოგვცა კულტურული დიალოგის ფორმატისათვის.  2005 წელს სოხუმის კ. გამსახურდიას სახ. სახელმწიფო დრამატულ თეატრში დაიდგა სპექტაკლი ,,ზღვა, რომელიც შორია".  პიესის სცენარი ეკუთვნის არაერთი საინტერესო კულტურული პროექტის ავტორს, სოხუმელ მწერალს გურამ ოდიშარიას. დადგმა- ცნობილ რეჟისორს თემურ ჩხეიძეს, რომელსაც თანარეჟისორობა გაუწია ნიჭიერმა ახალგაზრდა სოხუმელმა რეჟისორმა ბადრი წერედიანმა. სპექტაკლში თემურ ჩხეიძის გამოჩენამ რეჟისორის ამპლუაში იმთავითვე დიდი მოლოდინი წარმოშვა, რასაც დაერთო ინტელექტუალურ მსახიობთა გუნდიც. სპექტაკლში მთავარ როლებს ასრულებდნენ აფხაზეთელი მსახიობები-საქართველოს სახალხო არტისტი დიმიტრი ჯაიანი, მერაბ ბრეკაშვილი, ლილი ხურითი, ნუგზარ ჩიქოვანი, მერაბ ყოლბაია. საგანგებო აღნიშვნა, რომ მსახიობები იყვნენ აფხაზეთიდან იმისთვის დაგვჭირდა, რათა ხაზი გაუსვათ იმ გარემოებას, რომ ამ სპექტაკლში მოხდა ნიჭიერი სახიობისა და რეალურად განცდილის გულწრფელი თანხვედრა. სცენაზე წარმოდგენილმა აფხაზეთის ტრაგიკული მოვლენების განცდის პროცესმა მიიღო იმდენად ცოცხალი სახე, რომ ემოციურად დამუხტული მაყურებელი სპექტაკლის მსვლელობისას დიალოგშიც კი ერთვებოდა. ამ სპექტაკლმა ქართულ საზოგადოებაში რეალურად წარმოშვა აფხაზეთის კონფლიქტის მიზეზების ხელახალი განაზრებისა და თვითშეფასების სურვილი, მაგრამ ყველაზე თვალსაჩინო პოზიტივი ამ სპექტაკლს ელოდა მაშინ, როცა კონფლიქტის ზონაში DVD ფორმატში ჩაწერილი სპექტაკლის ჩვენება განხორციელდა, თანაც არაერთხელ. დადასტურებული ინფორმაციით, სოხუმის უნივერსიტეტში მოეწყო არამარტო ამ სპექტაკლის ვიდეო ჩანაწერის ჩვენება, არამედ იგი გახდა სერიოზული განხილვის საგანი ახალგაზრდებს შორის. ეს კი გახლავთ აფხაზური საზოგადოების ის ნაწილი, რომელსაც გასაგები მიზეზების  გამო ქართულ-აფხაზური ურთიერთობებზე მსჯელობა მხოლოდ 1992-1993 წლის მოვლენებზე დაყრდნობით შეუძლია . ძალიან შთამბეჭდავი გვეჩვენა რეჟისორ ბადრი წერედიანის მონათხრობი იმის შესახებ, თუ როგორ შეთავაზა მან ქ. ერევანში ,,აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებულ ქალთა არასამთავრობო ორგანიზაცია-თანხმობის" მიერ ორგანიზებულ შეხვედრაზე აფხაზ ახალგაზრდებს სპექტაკლის ვიდეო ჩანაწერის ნახვა. როგორ გაირღვა მის თვალწინ უნდობლობისა და ეჭვის ატმოსფერო სეანსის დასრულებისთანავე და როგორ შეძრა იგი აფხაზი ჭაბუკის მიერ ნათქვამმა  ფრაზამ - ,,ეს არის ჩვენი საერთო სპექტაკლი". სპექტაკლის ვიდეოჩანაწერის ნახვამ აფხაზი ახალგაზრდის აზროვნებაში გააღვიძა ზოგადადამიანური განცდა იმისა, რომ შეუძლებელია ადამიანების გამოდევნა საკუთარი წარსულიდან. სწორედ ეს წარსული კრავს  ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების მატიანეს და სამომავლო ურთიერთობების პერსპექტივასაც.

2009 წელს სპექტაკლის ,,ზღვა, რომელიც შორია" ჩვენება შედგა ქ. სოჭში საქართველოს ხალხთა ასამბლეაზე. სპექტაკლს ესწრებოდნენ ქალაქის სახელისუფლო წრეების წარმომადგენლები, რუსი, ოსი და აფხაზი მაყურებელი. ერთ-ერთი მთავარი როლის შემსრულებელი მსახიობი ლილი ხურითი  საუბრობს იმ რეაქციაზე, რომელიც ამ სპექტაკლმა გამოიწვია მათში. გაჩნდა საოცარი სინანულის გრძნობა და რაც მთავარია, ამის გამოხატვის შინაგანი მოთხოვნილება. აფხაზი და ოსი მაყურებელი მიდიოდა მსახიობებთან, ცდილობდნენ არამარტო იმწუთიერი კონტაქტის დამყარებას, არამედ საუბრობდნენ სამომავლო ურთიერთობებზეც. ფაქტი სახეზეა, ეჭვს არ იწვევს ის გარემოება, რომ ამ შესანიშნავ სპექტაკლმა შეძლო იმ რეალური ცვლილებების გამოწვევა კონფლიქტის სხვადასხვა მხარეს დარჩენილ ადამიანთა ცნობიერებაში, რომელიც მათ ურთიერთობების აღდგენასა და მშვიდობიან თანაცხოვრებაში უნდა დაეხმაროს. და  ბოლოს, არ შემიძლია არ მოვიხმო ის სიტყვები, რომელიც ერთ-ერთმა ინგლისელმა კონფლიქტოლოგმა სპექტაკლის მორიგი ჩვენების დროს წარმოთქვა, წელს რომ ნობელის პრემია გაიცემოდეს მშვიდობის დარგში, უსათუოდ ამ სპექტაკლს მივანიჭებდიო. ეს ფრაზა, რომელიც იმ შთაბეჭდილებებით იყო მოტივირებული, რომელიც  ამ სპექტაკლმა გამოიწვია, კიდევ ერთხელ ცხადყოფს მის არამარტო კულტურულ ფასეულობას, არამედ სამშვიდობო მისიასაც.

2008-2009 წლებში ქართული ესტრადის ცნობილმა მომღერლებმა ლელა წურწუმიამ, უცნობმა, ზუმბამ აფხაზურ ენაზე ჩაწერეს თავიანთი პოპულარული ჰიტები. იმ ,,საჩოთირო" ფაქტს, რომ ამ სიმღერებს ქართველი მომღერლები ასრულებენ, ხელი არ შეუშლია აფხაზი ახალგაზრდებისათვის საყვარელ ჰიტებად ექციათ ისინი.

2009 წელს საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს ხელშეწყობით ცნობილმა კოლექციონერმა, საქართველოს 2004 წლის მოწვევის პარლამენტის წევრმა. პაატა ქურდოვანიძემ  განახორციელა პროექტი- ,,ქართულ-აფხაზური ალბომი", რომელშიც თავი მოუყარა ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების ამსახველ უნიკალურ, უძველეს ფოტო-მასალას, ისტორიულ ფაქტებსა და აფხაზ მოღვაწეთა ბიოგრაფიებს. ეს არის ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების ბუნებრივი ქრონიკა და არა ისტორიის მულიაჟი. ამ ალბომის მთავარი ლაიტმოტივი სწორედ თაობათა ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთპასუხისმგებლობის საკითხია. პრეზენტაციაზე ამ წიგნს სამართლიანად უწოდეს ,,სიყვარულის გზავნილი".  დადასტურებული ინფორმაციით, ერთმა აფხაზმა ქალბატონმა ამ წიგნის ნახვისას ემოცია ვერ დამალა და სამართლიანად აღნიშნა, ეს წიგნი ახალგაზრდებმა რომ ნახონ, ისინი უსათუოდ იამაყებენს თავისი წარსულითო. ჩვენის მხრიდან დავძენდით, ეს ის წარსულია, სადაც  ქართველები და აფხაზები მეგობრობის, ნათესაობის, ,,მორდუობის" ტრადიციებით არიან შეკრული. ამდენად,   კულტურულ პროდუქტი ყოველთვის შეიცავს იმ ფასეულობას, რომლის ჩანაცვლება შეუძლებელია პოლიტიკური მოლაპარაკებებით.

კულტურული დიალოგის თვალსაზრისით გამორჩეულ ფაქტად მინდა ვაღიარო 2011 წელს მედიასივრცეში გაჩენილი ახალი ალმანახი ..სამხრეთ კავკასია". მისი რედაქტორები არიან გურამ ოდიშარია და ბათალ კობახია. ამ ეტაპზე უკვე გამოცემულია მისი რამდენიმე ნომერი და იგი  თვალსაჩინო, ეფექტური მაგალითია კულტურის ენაზე წარმოებული დიალოგისა, ვინაიდან ალმანახში წარმატებით თანამშრომლობენ სომეხი, აზერბაიჯანელი, ოსი ქართველი,  აფხაზი მწერლები და ჟურნალისტები.

ანალოგიური მისიით გადაწყვიტეს თავიანთი ხმების გაერთიანება ამიერკავკასიის მწერლებმაც წიგნებში ,,სიცოცხლის დრო"(2003) და ,,ხიდი".(2006) ამ პროექტის მისია ნათლად არის განსაზღვრული -მან რეგიონში ,,კაცთა შორის სიმშვიდეს" უნდა შეუწყოს ხელი. ამ უაღრესად საყურადღებო  გამოცემის რედაქტორებად კვლავ გურამ ოდიშარია და ბათალ კობახია წარმოგვიდგებიან.

,,სიცოცხლის დრო"ეს არის ქართველ, აფხაზ, ოს, სომეხ და აზერბაიჯანელ მწერალთა ინიციატივა, რომლის შედეგად მშვიდობისა და ადამიანთა ჰუმანიზაციისათვის გაღებული მათი ლიტერატურული ღვაწლი ერთ წიგნად გაერთიანდა, როგორც მაგალითი კულტურათა წარმატებული დიალოგისა. მათი თვალით დანახული ომი,  პერსონაჟთა პორტრეტები და განცდები საოცრად ჰგავს ერთმანეთს და ინტერტექსტობრივ დატვირთვას იძენს. სხვადასხვა ეროვნებისა და ეთნოფსიქოლოგიის, სხვადასხვა სახელმწიფოებრივ სივრცეში სრულიად დამოუკიდებლად მოაზროვნე მწერლების მხატვრული ალუზიები კონცენტრირდება ერთი საერთო იდეის, ერთი ჭეშმარიტების ირგვლივ კაცობრიობამ უნდა უერთგულოს იმ ფასეულობებს, რომელიც ადამიანთმოყვარეობის ცნობილ პოსტულატებს ეფუძნება.

ესპანელი მწერლის მიგელ დე უნამუნოს მოთხრობის ,,მშვიდობა ომის დროს" ერთ-ერთი პერსონაჟი_ მოხუცი კაცი შვილს ეუბნება, წადი ომში, ისწავლე ცხოვრება. მოგვიანებით მწერალი იტყვის, როდესაც მოვინდომე შემექმნა პოეზიით გამსჭვალული ნაწარმოები, რომელსაც შევალიე კიდეც მთელი ათი წლის ფიქრი, დაკვირვება, სიყვარული, ჩემი ბავშვობის მიწას, მშობლიურ ბასკონიას მივმართე, მის მთებს მივუბრუნდი, კარლისტებსა და ლიბერალებს შორის ომი გავიხსენე, ჩემი ბავშვობის ექოდ რომ ხმიანობს სულში და როცა გაიღვიძებს მაშინვე მოგონებები წამოიშლება. (მიგელ დე უნამუნო. გვ. 6). მიგელ დე უნამუნოს არ გამოპარვია, რომ ომის ფონზე შემონახულ ამ მოგონებებში ინახებოდა მისთვის რაღაც საკრალური, ის, რაც მისცემდა მას ძალას ჩაწვდომოდა ადამიანური ყოფიერების იმ უფაქიზეს შრეებს, რომელიც სწორედ განსაცდელთან ერთად იხსნება და რომელიც აიძულებს ადამიანებს დაირაზმონ ერთი იმპერატივის გარშემო_გადაარჩინონ სიცოცხლე.

წიგნს, რომელიც ამ ფუნდამენტური მსოფლგანცდის პრინციპებზეა აგებული და სადაც სამხრეთ კავკასიის მწერლები ზოგადკავკასიურ დიალოგს ამ ტონალობაში წარმართავენ საოცრად მისადაგებული სათაური აქვს- ,,ჟამი სიცოცხლისა". პროექტის ავტორები ქართველი მწერალი გურამ ოდიშარია და აფხაზი ბათალ კობახია შესავალში აღნიშნავენ, ეს წიგნი არის მცდელობა იმისა, რომ შევიგრძნოთ იმ ადამიანების მაჯისცემა, ვინც იცის ნამდვილი სიცოცხლის ფასი. ჩვენ გვჯერა, რომ ეს წიგნი კავკასიაში მცხოვრებ ადამიანებს მისცემს საშუალებას, რომ უკეთ გაითავისონ ერთმანეთის პრობლემები. (სიცოცხლის დრო, გვ. 5) მაგრამ, სამწუხაროდ, ამ პრობლემის დანახვა შეუძლებელია, სანამ ადამიანები არ ისწავლიან ომის შედეგების პრევენციას და საკუთარ თავში იმ სამყაროს არ აღმოაჩენენ, სადაც სიყვარული უზენაესობს.

აზერბაიჯანელი მწერლის ფახრი უგურლუს ესე ,,ომი" მსოფლიო სულის გადასარჩენად წარმოებული დიალოგია, იმ განცდების რეფლექსიაა, რომელიც სიკვდილისა და ძალადობის აპოლოგეტ რეციპიენტებზეა გათვლილი. ფახრი უგურლუ არ ცდილობს გამოცდა მოუწყოს თავის ნაციონალურ გრძნობებს და ანტითეზად დასახოს ყველაფერი ის, რაც მისგან არ მომდინარეობს, არ ცდილობს გაამართლოს ,,საღვთო ომი', დააკონკრეტოს დრო, სივრცე და ისე მოახდინოს წარსულის რეტროსპექტივა. მწერალი დროის მიღმა დგას და თავისი ესეც მარადიულ ფასეულობებზე აქვს გათვლილი. მე უნდა გადავრჩე, მტერი უნდა განადგურდეს_ ფახრი უგურლუს დევიზი არ არის.

დრო-სივრცული აღქმა შედარებით კონკრეტიზირებულია აზერბაიჯანელი მწერლის ელჩინ ჰუსენბეილის მოთხრობაში ,,ტყვეები'. მწერალი ქმნის ლიტერატურას ,,ტყუილის გარეშე". მას მთიანი ყარაბახის კონფლიქტი თავისი არსით, გაცხადებული თანამიმდევრობითა და მიზეზ-შედეგობრიობით ერთ ამბავში ისე აქვს კონცენტრირებული, რომ ლამის ყველა საბედისწერო კითხვის უნივერსალურ პასუხად ჟღერს. ომის სტიქიურ დამღუპველ ძალას აქ ცხოვრების ჩვეულებრივ რიტმს ნაჩვევი ადამიანების ცნობიერება გულუბრყვილოდ და თუმცა მოულოდნელი სიმძაფრით უპირისპირდება. წიგნში, რომელსაც ,,სიცოცხლის ჟამი' ჰქვია კავკასიურ დიალოგში აზერბაიჯანელებთან ერთად სომეხი, ოსი, ქართველი და აფხაზი მწერლები ერთვებიან. მათ ერთი სათქმელი, ერთი ტექსტი აერთიანებთ, რისთვისაც შესანიშნავად იყენებენ მეოცე საუკუნის დასასრულს პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ინსპირირებული კონფლიქტების რეალურ ისტორიებს. ჩარლზ დიქსონის გამონათქვამი_თუ თქვენს ქვეყანაში არაა კონფლიქტები, გაისინჯეთ, გაქვთ თუ არა პულსი, დაფიქრებისათვის იმდენად განგაწყობს, რამდენადაც გეყოფა სიმაღლე ამ ,,განწმენდის" ჟამს ყველაფერი აქედან დაინახო. არსებული დრამატიზმი ზოგაადამიანურ, უფრო გლობალურ კონტექსტში შეიგრძნო და ეთნონაციონალიზმის ,,ხიბლი" გადალახო. ზოგადად ადამიანური ტკივილის შეგრძნობის, ემოციური თანამონაწილეობისა და თანალმობის გარეშე ამ წიგნის სამყაროში შესვლა შეუძლებელია. მისი უპირატესი მიღწევა სწორედ ინტერტექსტობრივი დატვირთვა, არასტერილური გარემო, ზოგადი ადამიანური ფასეულობებია. ამგვარად, წიგნში მაქსიმალურად მინორულია ეთნიკური აქცენტები, თუ მხატვრული ტექსტი დოკუმენტური პროზისათვის დამახასიათებელმა დეტალებმა არ გასცა. დოკუმენტალიზმი ამ შემთხვევაში გარდაუვალია და ამ პროექტის მონაწილე ყველა მწერალი ,,ტყუილის გარეშე" ცდილობს საუბარს. ისტორიული რეალობა სწორედ ის მედიუმია, რომელიც მათ სათქმელის ბოლომდე გამჟღავნებაში ეხმარება.

კოსტა ძუგაევის მოთხრობა ,,ტყვიებით დასერილი სივრცე" ამ თვალსაზრისით ყველაზე საინტერესოდ გვეჩვენა. 1990-91 წლებში ცხინვალში განვითარებული მოვლენები ორივე ნაპირიდან ისეა დანახული, რომ ეროვნების განურჩევლად ახდენს მკითხველის ცნობიერების ყველაზე მნიშვნელოვანი სეგმენტის_სინანულისა და თვითგვემის  პროვოცირებას. მწერალი შეგვახსენებს, რომ ამ ომში მხოლოდ სიკვდილი გაიმარჯვებს და საბოლოოდ ორთავე მხარეს საკუთარი გახუნებული ამბიციები შერჩება. შესაძლებელია თუ არა ნგრევისა და მძულვარებით დაღდასმული ურთიერთობების პირობებში ზნეობისა და ეთიკურობის შენარჩუნება. ეს კითხვა სომეხი მწერლის ვარდგეს ოვიანის მოთხრობის ,, მე შენ მიყვარხარ, სიცოცხლე" მთავარი თავსატეხია. შესაძლებელია თუ არა ადამიანები ყოფიერების სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაში დროებით მაინც გაერთიანდნენ და სოლიდარობის გრძნობა შეინარჩუნონ. მოთხრობაში საომარი მოქმედების პირობებში დანაღმული ველის გადასვლის სცენა ძალიან მარტივი გააზრების პირობებშიც კი თვალნათლივ პასუხობს ამ კითხვაზე. ადამიანს ძალუძს თვითონ გადაწყვიტოს, როგორი იქნება მისი მორალური პროფილი და როგორი დარჩება იგი ამ განსაცდელის პირობებში.

90-იანი წლების აფხაზურ მწერლობაში დაურ ნაჭყებიამ არა მარტო იმით მიიპყრო ჩვენი ყურადღება, რომ მან არნახული წნეხისა და ცენზურის პირობებში გაბედა ჩართულიყო კულტურათა დიალოგის პროცესში და თავისი სათქმელით შეერთებოდა იმ გუნდს, რომელშიც ქართველი მწერლებიც მოიაზრებიან, არამედ იმითაც, რომ ბოლომდე მიჰყვება შემოქმედებითი ინტუიციის ლოგიკას და სათქმელს ამ გადასახედიდან ამჟღავნებს. ,,მიწის ყივილი' მისგანაც მოითხოვს ხარკს, თუმცა ეს არასოდეს უშლის ხელს დაურ ნაჭყების შექმნას სრულფასოვანი ლიტერატურა. ,,ტკივილი არსებობის დამადასტურებელია_ცოცხლობ მანამ, სანამ გტკივა"_ამბობს მწერალი ერთ-ერთ თავის მოთხრობაში ,,მალე შემოდგომა დადგება".

დაურ ნაჭყებიას მოუწია პოსტ-ფაქტუმ_ შედეგებზე დაყრდნობით ემსჯელა და ამ დროს სიმართლის პარალელურად ყოფილიყო საოცრად დელეკატური თავისი ერის ისტორიული საზრისისა და  ეთნოფსიქიკის მიმართ. მისი, როგორც მწერლის ჰუმანისტური პოზიცია, უშუალობა, ის კონცეფციური მომენტებია, რომელიც არასოდეს ტოვებს მას და აძლევს საშუალებას იყოს აღმსრულებელი მეტად მნიშვნელოვანი მისიის_გააერთიანოს სხვადასხვა ნაპირზე დარჩენილი ადამიანები, რომელთაც ისტორიულად ყოველთვის უფრო მეტი აერთიანებდათ, ვიდრე ჰყოფდათ. დაურ ნაჭყებიას მოთხრობებში ყოველთვის შეიძლება იპოვო იის, რაც ომის დროს დანგრეულ-დანაწევრებულ ქართულ-აფხაზურ ურთიერთობს აღდგენისათვის შეამზადებს და თანაცხოვრებისათვის კვლავ განაწყობს.

ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტთან მიმართებაში მწერლობის სათქმელის განვრცობა უხუცესი აფხაზი მწერლის ფაზილ ისკანდერის მოთხრობაში ,,ომი და ბიჭი" გამოკვეთილად პოზიტიური და თვალშისაცემია. ფაზილ ისკანდერი ძალიან სათუთი თემატიკით უერთდება ზოგად კავკასიურ დიალოგს, ეს არის ომის ბავშვები, მათი უმანკო თვალებით დანახული ის რეალობა, რომელსაც უფროსები ომს არქმევენ და ვერაფერს უხერხებენ იმ უსამართლობებს, რომელიც მას მოსდევს.

ხელოვნების ესა თუ ის ნაწარმოები ყოველთვის ატარებს დროის ნიშნებს, როდესაც ისინი იქმნება_დაწყებული ავტორის მოქალაქეობრივი პოზიციიდან, სათქმელის მხატვრული გადაწყვეტის თავისებურებებამდე, სტილის სიახლემდე, მიმართულების თავისთავადობამდე და ა.შ. მით უმეტეს, როდესაც ეს დრო და განვითარებული მოვლენები მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს ერის, ქვეყნის, ადამიანების ცხოვრების წესზე. საზოგადოების ბედზე, ცნობიერებაზე და მოქმედების ფორმებსა თუ ინდივიდის არჩევანს განსაზღვრავს. ასეთი მძაფრი შედეგის აღმოჩნდა ის დრამატული, მეტიც, ტრაგიკული მოვლენები, რომლებიც საქართველოში, და  არა მარტო საქართველოში_კავკასიაში საბჭოთა კავშირის დანგრევის შემდეგ განვითარდა. (ლელა ოჩიაური. გვ. 8-9).

არამარტო ქართულ პროზაში, არამედ ქართულ-აფხაზური ურთიერთობის დარეგულირების თვალსაზრისით ძალზე შთამბეჭდავი და შედეგიანია სოხუმელი მწერლის გურამ ოდიშარიას მოღვაწეობა. მისი პროზა_რელიეფური, გამოკვეთილი პერსონაჟებით, ჰუმანიზმითა და დროის უზუსტესი ფსიქოლოგიური ანაბეჭდებით იქცევს ყურადღებას. ეს არის ქართულ-აფხაზური მეგობრობის მიკრომატიანე, რომელიც რეალური საფუძველია აფხაზ-ქართველთა საერთო წარსულისა და სამომავლო თანაცხოვრების გადასარჩენად. მიუხედავად შემზარავი რეალობისა, რომელსაც კანონიერი არსებობის უფლება აქვს მის შემოქმედებაში, მწერლის ხედვის რაკურსი ყოველთვის ოპტიმიზმსა და კაცთმოყვარეობაზეა ფოკუსირებული. მისი მზერა ყოველთვის უახლეს წარსულს დატრიალებს, გურამ ოდიშარიას საკრალური კავშირი აქვს ამ წარსულთან, მასთან უწყვეტობის განცდა ანიჭებს მწერალს ინდივიდუალიზმს, რომლის უკან ყოველთვის დგას აფხაზეთი თავისი სასიცოცხლო სივრცითა და პიროვნებებით, რომელიც უახლეს ისტორიულ კონტექსტთან ერთად შეიგრძნობა. გურამ ოდიშარიას მოთხრობები საფუძველშივე ეწინააღმდეგება ომის მიერ კაცთმოძულეობის დამკვიდრებულ ტრადიციას. მიუხედავად იმ სივრცული არეალისა, სადაც რაოდენობრივად მორალური კრიზისი სჭარბობს, მწერლისა და პროექტის ავტორის ეს ფრაზა საბოლოოდ კრავს არა მარტო მის მთავარ სათქმელს, არამედ ზოგადკავკასიური დიალოგისთვის გამიზნულ ამ შესანიშნავ წიგნს ,, ჟამი სიცოცხლისა. " გურამ ოდიშარიას როგორც მწერლის სამშვიდობო მისია დასტურდება მისი არაერთი შესანიშნავი რომანით, მათ შორის მინდა აღვნიშნო მისი რომანი ,,პრეზიდენტის კატა", რომელიც აფხაზეთის ბიბლიოთეკებში კატალოგშია შეტანილი, ვინაიდან მასში საოცარი სიყვარულით არის გაცოცხლებული ბღაჟბას სახე და მთელი რომანი იმ წარსულისადმი ერთგულებით სუნთქავს, რომელსაც ასე უფრთხილდება გურამ ოდიშარია. ეს განწყობა მან კიდევ ერთხელ დაადასტურა, როცა მან 2011 წელს თარგმნა და ქართველი მკითხველისათვის ხელმისაწვდომი გახადა აფხაზი მწერლის დაურ ნაჭყებიას  შესანიშნავი რომანი ,,ღამის ნაპირი". სიმართლე გითხრათ, როცა ენგურს გაღმა დარჩენილ საქართველოზე ვფიქრობ, კავკასიის ხალხთა შესარიგებლად ეს ფაქტები გაცილებით იმედისმომცემად მეჩვენება, ვიდრე პოლიტიკოსთა მრავალწლიანი მოლაპარაკებები. შეუძლებელია არ დაეთანხმო ფრიდრიხ ნიცშეს, კულტურა მართლაც კაცობრიობის სინდისია.

Dialogue in Culture Language - Non-political aspects of conflict resolution

Salome Kapanadze

  There is a hard historical inheritance like war and ethnoconflicts  from the last century.  Some values have been estimated in a new way and  it has been done experiment to  put   a society in a  new order.  "Breaking the idols"in a conscious of the society was spreaded in the postcommunist countries that cause "Ideological and Psychological Disoriantation" - as a famous American anthropologist Stefan Shenfild said.  Although  the situation where  the ethnocentrism and nationalism are at  the dangerous level and some intellectual arguments aren't realized and are ignored, cultrural relationship and dialogue are very  important. Georgian reality, such a tragic event, such as wars in Abkhazia and South Ossetia is a routine matter for negotiation of many still unsolved. In our opinion, this is unfortunate for stagnatsiisa positive results may have public diplomacy and cultural dialogue. For evidence, we can talk about a number of cultural fact and the importance of the conflict resolution process, as recognized in human culture phenomenon of good. People in an atmosphere full of hate and dehumanisation have to find a solution and at this time it's clear that the way to get to the " temple of peace" is Art and Literature. Now when the hot emotions are already calmed down intelligent people of our  society  consider the "Mesianizm"and National pick out with criticism. It's beginning of catharsis not to be repeated such kind of experience any more. Unfortunately, I must say that the cultural resources in the struggle for peace is not fully utilized by the state. As proof of how effective we can be in dialogue with culture, pursue the facts. We talk about theater, literature, music, field projects, which has a positive impact on the restoration of human relationships. There is some feeling that world is getting smaller and it is becoming the aim of ambassadors for peace. The Caucasian writers united by this aim in the collection of  stories named the "Time of life" and "Bridge" are going along the way which will support the peace among people in this region. Writers always have real knack of doing more in this field than politicians  and they  always carry out obligation to help people in  finding The God inside  themselves. They help others  to recognize the culture as some means of establishing  kindness, love, fairness and peace. We can't disagree Sigmund Freud's opinion that culture is a conscience of mankind, that it's tightly connected with "ZE-ME" or "Superego"and it's impossible to drop boundary between them. There is a book as an exemple of  cultural dialogue success, which includes the initiative of Georgian, Abkhazian, Osetian, Armenian and Azerbaijanian writers to make people live in peace and feel humanism. The war, characters and emotional experiences seen by them are very alike to each other and they get an intertextual load. The artistic intimations of the writers of various nationalities and ethnopsychologies are concentrated in one common idea that  mankind must be devoted to the value of humanity.

В канун нового 2014 года в некоторых СМИ появилась статья, которая ангажирует недавно заключенное в г. Сухуми т.н. «Соглашение о сотрудничестве в области разведки и добычи углеводородов» между т.н. правительством РА и ОАО «Независимая нефтегазовая компания». Вообще подобный факт и посвященная ему вышеуказанная статья требуют должного и адекватного реагирования, ибо, на наш взгляд, они весьма опасны с практической и экологической точек зрения.

 Хотя в анализируемой нами статье чувствуется осторожный подход, необходимо сразу отметить следующее: если этому «зародышу» с самого начала не дать должную оценку и отпор, он приобретет характер развития, что будет иметь самые пагубные воздействия на экологическую обстановку в Абхазии, вплоть до катастрофического дисбаланса экосистемы всего черноморского бассейна. Что нам дает основание утверждать это и уже сегодня бить тревогу? Здесь и исторический опыт, и объективная уникальность экосистемы Абхазии, ее экономическая география, и ,наконец, простой здравый ум.

Действительно, и об этом говорится в указанной статье, в 70-80-х годах прошлого века, то бишь, в советский период , в гальском и очамчирском районах были начаты геолого-разведывательные работы по добыче нефти. Но ничего не говорится, почему они были приостановлены. А аргумент, что документы «по нефти в Абхазии» не сохранились, и поэтому нефть и газ следует заново искать является очень слабым, если не сказать вообще неприемлемым. Здесь уместно вспомнить слова известного героя классического произведения о том, что «рукописи не горят», тем более документы, касающиеся такой стратегической области, как нефте-газовая отрасль, составляющая основу основ всего народного хозяйства бывшего СССР. Наверное, уже тогда стало очевидным, что поиски и выгоды в таком направлении несоразмеримы с теми потрясениями, которые будут испытывать не только уникальная природно-рекриационная зона  Абхазии, но и, пожалуй, вся экосистема черноморского региона. 

Поставим проблему более глобально и обобщенно с уклоном в экономико-экологическую плоскость. Хорошо известно, что в силу ряда объективных (например, преобладание тех или иных природных ресурсов, географическое расположение) и субъективных (например, уровень научно-технического развития) факторов у любого экономического субъекта имеются определенные сравнительные преимущества, разумно «эксплуатируя» которых он и получает экономические выгоды при разделении труда. В нашем случае, Абхазия, являясь благодатным краем грузинской земли и омываемая водами Черного моря, всегда славилась как уникальная природно-климатическая и курортно-лечебная зона, была знаменита субтропической продукцией и богатством инертных материалов.

В данном контексте хотелось бы обратить особое внимание на следующий существенный момент. Сегодня большинство болезней и, как следствие, смертность в мире, по большому счету, напрямую связаны с загрязнением окружающей среды и нарушением экологического баланса. Это одна из наиболее актуальных и глобальных проблем современности. Тратятся огромные средства на сокращения вредных производственных выбросов в атмосферу; на очистку и фильтрацию водоемов, при этом частые разливы нефти в водах мирового океана еще более усугубляют ситуацию.

Во всех вышеуказанных отношениях Абхазия обладает сравнительными преимуществами в том смысле, что ее уникальные природные богатства (ресурсы) пока все еще сочетаются со сравнительно чистой экологической средой.  Однако, если негативные процессы типа реализация вышеуказанного т.н. Соглашения по разведке и добычи углеводородов в Абхазии, подталкиваемые исключительно человеческим фактором, примут необратимый характер, то от этих сравнительных преимуществ ничего не останется. Более того, подобная искусственная попытка повернуть естественно-природное развитие вспять  - это прямая угроза экологической катастрофы региона. А это уже глобальная проблема.  Тем более непонятно отношение российской стороны к данному вопросу, ведь экологические катаклизмы в Абхазии/Грузия вызовут неминуемую экологическую «цепную реакцию», в первую очередь, в прибрежных черноморских регионах России.

Напоследок, позвольте небольшое философское отступление, напрямую связанное с рассматриваемой проблематикой. Здравомыслящий человек вряд ли будет проталкивать, например, идею выращивания и строительства субтропических плантаций где-то в Сибири. (Как не вспомнить здесь знаменитый фильм Э. Рязанова «Гараж», где один из киногероев ратует за выведение «сибирской породы макак» в Заполярье). Безусловно, нефть -это «черное золото» сегодняшней действительности, важнейший элемент человеческой жизнедеятельности. Но мы - не Кувейт или Саудовская Аравия, которых Бог и природа наделили нефтяным богатством. У нас объективные, т.е. природные богатства (ресурсы) другого толка, которые ничуть не уступают по своему значению «черному золоту», а для Человека как биологического существа  они стоят намного выше. Такое уж разделение природных богатств было нам предначертано свыше и ничего тут не поделаешь. Каждый призван разумно использовать свое природное богатство (ресурсы). Такова общая мировая гармония, а грубая попытка ее искусственного нарушения - это реальная угроза самого бытия на нашей общей Земле.

С сожалением приходится констатировать, что указанная статья-интервью посвящена очередным пасквильным изысканиям начальника сектора кавказских исследований Российского института стратегических исследований Яны Амелиной в сфере безопасности на Южном Кавказе, которая, при этом, затрагивает вопросы российско-грузинских отношений. Мы бы не уделили особое внимание этой статье (ибо ранее мы уже делали критические замечания по поводу одной из ранних статьей данного российского политолога), если бы не один, крайне негативный фактор. А именно: г-жа Амелина периодически дает интервью или делает публикации, которые, по сути, характеризуются истерической ненавистью к Грузии. С ее стороны систематически предпринимается попытка психологического нажима на общественность, при этом ответственность во всех бедах в регионе возлагается на Грузию. Если она будет продолжать в таком же духе, то скоро, наверное, договориться до того, что «главная угроза человечества - это Грузия».

 На самом же деле, ее стиль, образно говоря, все больше напоминает призывы и лозунги фанатичных революционерок 19-начала 20 веков. К каким же общечеловеческим потрясениям это привело нам уже хорошо известно из исторической практики.   Так например, чего стоят хотя бы такие изречения г-жи Амелиной, когда она говорит, что Грузия - главный «фактор дестабилизации в Закавказье»; более того, она добавляет, что Грузия  - «это фактор всякого зла». Причем, по ее мнению, мы будем оставаться такими «до системного изменения идеологических устоев грузинского государства».

 Во-первых, г-жа Амелина,  хотим напомнить, что именно Грузия, в силу своего геостратегического расположения на стыке Запад-Восток и при этом имея благодатные природно-климатические условия, исторически всегда была объектом притяжения и завоеваний для различных империй и государств. Учитывая это, по Вашей логике выходит, что Грузии и вовсе не должно было бы быть, чтобы Вы от имени целого региона испытывали безопасность и стабильность.

Во-вторых, Грузия на протяжении веков  была и остается форпостом православных ценностей в нашем регионе. При этом, на пост-коммунистическом пространстве, да, пожалуй, и в мире в целом, очень мало таких маленьких по масштабу государств, где живут столько народностей, этносов и диаспор, как в Грузии. Причем, в широком историческом ракурсе отношение ко всем к ним со стороны грузинских властей и народа отличалось очень большой степенью толерантности, не говоря уже ничего об особо высоком статусе Абхазии в составе Грузии. 

В-третьих, даже беглого взгляда на политическую карту мира достаточно, чтобы убедиться, что именно Грузия может быть действенным буфером стабильности в таком сложном и напряженном субрегионе, как Закавказье.

И в-четвертых, что касается измышлений г-жи Амелиной насчет неприемлемости «идеологических устоев грузинского государства» в ракурсе стабильности, приведу лишь один контраргумент, который касается восстановлению  территориальной целостности Грузии и наглядно свидетельствует о ее миролюбивой политике, а именно то, что  Грузия взяла на себя обязательство о неприменении силы при решении абхазского конфликта. Наоборот, она видит решение проблемы только через примирение и восстановления доверия между грузинами и абхазами, используя при этом преимущественно методы гуманитарного характера.

Идем далее. Риторика г-жи Амелиной касательно российско-грузинских отношений остается прежней. Своими агрессивными заявлениями она стремится нагнетать ситуацию. Причем эти высказывания лишены не только прагматизма, но и оторваны от сегодняшней реальности, если учесть те позитивные небольшие продвижки в  российско-грузинских связях, которые наметились в последнее время. Вообще, удивительно, что женщина может так яростно ратовать за уничтожение маленькой страны, призывая по сути к войне. Ведь, как известно, женщина и женское начало, по природе своей, приоритетно призваны сыграть в мировой цивилизации примирительную и миротворческую функцию, а не быть радетелями разрушения и войны.  Невольно создается впечатление, что у г-жи Амелиной  какая-то затаенная яростная личная злоба, которую она пытается обобщить на всю Грузию.

В конце своего интервью, говоря о перспективах «запуска абхазской части железной дороги», российский политолог заявляет, что это возможно только после «де-факто признания Грузией независимости Абхазии». Но г-жа Амелина, почему Вы не рассматриваете другой, более эффективный способ, который, к тому же, стал бы существенным вкладом в деле укрепления региональной системы безопасности, об отсутствии которой сегодня Вы так печалитесь. А именно: возвращение беженцев из Абхазии в свои дома и возвращение Абхазии в конституционное поле Грузии с максимально возможными широкими автономными полномочиями. Ведь у такого подхода намного больше возможностей, ресурсов и предпосылок, чем  у «де-факто признания Грузией независимости Абхазии». Назовем некоторые из них:

Первое. Абхазия не является субъектом международного права, что, среди прочего, подразумевает ее непризнание как независимого и полноправного субъекта главными международными организациями. Другими словами, международным сообществом Абхазия де-юре рассматривается как неотъемлемая часть Грузии.  При этом, главной международной организацией в лице ООН признается право вынужденно перемещенных лиц из Абхазии на достойное и безопасное возвращение в свои дома.

Второе. Сам Президент России отмечает, что суверенитет и территориальная целостность - это те «красные линии», через которые нельзя переходить.

Третье. Историческая общность абхазов и грузин в пределах одного субъекта - Грузии. Здесь и совместное проживание, и общие традиции и религия, и кровно-родственные связи, и смешанные браки, и весьма схожий менталитет.

Четвертое,  и, может быть, самое главное. При мирном решении абхазского конфликта краеугольным считаем примирение и восстановление доверия между грузинами и абхазами. Россия, в силу ряда известных объективных и субъективных причин, может сыграть существенную позитивную роль в этом процессе. Будем надеется, что именно такой подход в данном вопросе возобладает во внешней политике России по отношению к Грузии. В свою очередь, это качественно повысит роль, авторитет и имидж России как субъекта-миротворца и посредника в международных отношениях.

Отвечая на вопрос корреспондента «Лос-Анжелес Таймс» Сергея Лойко, Президент России затронул очень важные моменты истории российско-грузинских отношений. Однако при этом, его интерпретация фактов и аргументация своей позиции имеют, наверное, более глобальный характер и невольно подталкивают нас в очередной раз реально взглянуть на сложившийся миропорядок и оценить его динамику, опираясь, в связи с этим, на определенный опыт мировых и внутрирегиональных отношений.

Для начала попытаемся выяснить, какие события военного характера 1919 и 1921 гг. на территории Грузии имел в виду Путин, которых он назвал «карательными операциями», ибо до этого момента «карательной операцией» в российской историографии назывались прежде всего действия российских войск в 1830 г., подавивших восстание южных осетин. Действительно, говоря на указанной пресс-конференции о ситуации в Абхазии и Южной Осетии, Президент России сказал буквально следующее: «Это не первый конфликт подобного рода, если иметь в виду 1919 и 1921 годы, когда проводились карательные операции...»

По всей видимости, в первом случае под «карательной операцией» надо понимать подавление законным правительством Демократической Республики Грузия военного мятежа в селении Роки (к югу от Рокского перевала) на территории Грузии, поднятого российскими большевиками с территории нынешней Северной Осетии (тогда Терская Республика в составе РСФСР).

Что касается второго факта, то здесь уже, наверное, советско-грузинская война 1921 г. названа «карательной операцией», когда в феврале 1921 г., в нарушении мирного договора между РСФСР и Демократической Республикой Грузии от 7 мая 1920 г., было осуществлено полномасштабное, с трех направлений, вторжение армии из Советской России на территорию Грузии. В результате было свергнуто тогдашнее законное правительство Грузии, произошла ее большевизация, а в апреле 1921 г. Грузия была объявлена Грузинской ССР, в декабре же 1922г. она была инкорпорирована в состав ЗСФСР, затем - в СССР.

И, наконец, военные действия 2008 г. на территории Грузии, известная как российско-грузинская война, по логике В. Путина следует, наверное, также отнести к разряду «карательных операций», хотя официально российская сторона называет их «мероприятиями по принуждению к миру» и оперирует соответствующим пунктом Устава ООН. Сам же российский Президент, объясняя суть тогдашних событий и военную реакцию России «карательного характера», говорит, что все это было связано и вызвано «с нападением на наших (российских)миротворцев и убийством наших (российских) военнослужащих»

Все эти вышеуказанные факты были своеобразно озвучены на пресс-конференции. Но, наверное, дело здесь не в простой субъективной интерпретации известных событий, а в том, что Президент России открыто и откровенно назвал определенные вещи своими именами, в том смысле, что по его логике «карательно-военные операции» - одна из действенных и, при определенных предпосылках, даже необходимых мер воздействия на локальные, региональные и глобальные процессы. Говоря иными словами, это те вещи, которые прямо влияют на ход истории и мировой системы. Чтобы несколько подробнее проанализировать нашу мысль, мы должны постараться реально взглянуть на природу международных отношений, что, в свою очередь, требует прагматичного подхода, где романтизму и лирике практически нет места.

В данном контекст сразу отметим, что в силу ряда субъективных и объективных причин те или иные государства (а также некоторые интеграционные объединения) в конкретный исторический период рассматриваются как наиболее влиятельные и весомые субъекты мировой системы. На данном этапе, главными критериями здесь выступают размеры (масштаб) территории, ядерно-военный потенциал, экономическая мощь, наличие природных ресурсов и богатства стратегического характера (главным образом, нефть, газ и драгметаллы). Соответственно именно такие страны с подобными критериями и их взаимоотношения и формируют, по большому счету, положение дел как в конкретных регионах, так и в мире, в целом.

В свою очередь, все это определяет и объясняет (объясняло и в будущем,  наверное, будет объяснять) претензии и амбиции России рассматривать регион своего географического расположения как «сферу своих жизненных интересов», или по-простому «сферу своего влияния». Хотя говорить открыто сегодня об этом - это не демократично, ибо подобные фразы обычно завуалированы под такими высокими идеалами, как сохранение и борьба за общечеловеческие ценности и интересы. Однако очевидно, что по сути точно также дело обстоит и в случае с другими крупными, влиятельными субъектами международного сообщества. Каждый из них стремится обеспечить свои стратегические интересы как на локальном, так и на региональном и глобальном уровнях. Причем эти интересы гораздо масштабные и претензионные, чем интересы, скажем так, «обычных» стран, которые нередко становятся просто средством достижения превосходства политики и идеологии того или иного крупного и влиятельного субъекта в определенных уголках земного шара.

В любом случае, все эти интересы, в конечном итоге, трансформируются в «сферы влияния» конкретных субъектов на конкретном уровне. Именно это постоянная борьба за сохранение своих интересов и соответственно расширение «сфер своего влияния» и определяют историческую парадигму международных отношений, а также основные современные тенденции регионального и глобального характеров. При этом способы достижения таких целей различные, от финансово-экономического воздействия до военно-принудительных. Учитывая же возможности широкого прочтения существующих норм международного права, подобные мероприятия всегда можно оправдать различными предлогами. В крайнем случае, предлог можно даже искусственно создать и спровоцировать.

В контексте всего вышесказанного задача «обычных» государств, таких, например как Грузия, заключается, на наш взгляд, в умении по возможности точно, адекватно и прагматично реагировать на локальные и регионально-глобальные тенденции; при этом следует максимально умело и тонко маневрировать, исходя из своих основополагающих национальных интересов, что в первую очередь, подразумевает суверенитет, территориальную целостность, экономическую и энергетическую безопасность, а также национальное духовное единение. Наверное, только после того, как будет достигнут должный уровень этих составляющих, страна уже действительно реально сможет влиять на важные тенденции мирового развития, будь то локальный, региональный или межрегиональный уровень. Возможные пути достижения такого уровня - это предмет отдельного обсуждения.

Данная статья господина Н. Битиева больше напоминает этакий краткий философский трактат о взаимоотношениях правовых и этнических норм, одним из главных тезисов которого является то, что «...грузинские граждане, по национальности грузины, осетины, армяне, греки, русские, и даже самые чистокровные абхазы, права получить паспорт гражданина Республики Абхазия иметь не должны». Для обоснования этого и других, связанных с ним посылов, автор вольно или невольно использует некое подобие сократовского метода дискуссии. Это своего рода форма дискуссии на основе вопросов и ответов, когда основная мысль расчленяется на маленькие звенья, при этом каждое звено подается в форме вопроса таким образом, что подводит читателя к выводам, к которым он как бы приходит сам, хотя, на самом деле, с помощью автора.

Переводя все рассуждения господина Битиева о т.н. независимости Абхазии и паспортизации на более доступный язык,  они, по большому счету, сводятся к тому, что Абхазия должна быть обособленной зоной, куда грузинским гражданам дорога или попросту закрыта, или они должны находиться в подчиненном, фактически в бесправном положении. Под его выкладками читается, что грузинские граждане - это основной бич Абхазии, от которых можно ожидать только одни беды и которые не способны на мирное сосуществование и «совместное проживание». В таком контексте, особое опасение вызывает его вопросительный пассаж чисто воинственного характера, типа захочется ли грузинам «служить в нашей (то бишь, абхазской) армии, чтобы, когда понадобиться, с оружием в руках защитить независимую Абхазию от посягательств бывших родственников, соседей и друзей?». Откуда такая фактически априорная и фанатичная подозрительность, враждебность и агрессивность. Ведь, опираясь на подобные принципы, никак не достичь мира, благоденствия и процветания нашего общего региона. Такой подход тем более удивителен в свете того, что Грузия официально заявляет, и при этом берет на себя обязательство о неприменение силы в деле  урегулирования абхазского конфликта.

При этом мы утверждаем, что только через примирение и восстановления доверия между абхазами и грузинами возможно решение проблемы. Мы должны найти в себе силы простить друг друга, а события 1992-93 гг. должны стать нам постоянным напоминанием того, чего не должно быть и к чему могут привести необдуманные действия, подстрекаемые псевдополитиками, действующими корысти ради и, что самое печальное, стремящими перекраивать карту мира, не считаясь при этом ни с какими человеческими жертвами.

Теперь, что касается т.н. независимости Абхазии. По словам Н. Битиева - «это воля народа Абхазии жить в независимой стране», которая «была продемонстрирована на референдуме 1999 года». Но в таком случае, применяя тот же «сократовский метод», используемый г-ном Битиевым, логически возникает вопрос: а как быть с волей большинства аборигенов абхазского населения в лице грузин, которые не смогли принять участие в т.н. референдуме, ибо в результате этнической чистки они вынуждены были покинуть свои дома и являются сегодня беженцами, точнее вынужденно перемещенными лицами в собственной стране (порядка 300 тыс. человек)?

Далее, автор статьи в вопросительно-утвердительной форме безапелляционно заявляет, что «само выживание Абхазского этноса внутри Грузинского государства невозможно». Однако, в широком плане, историческая действительность говорит несколько о другом, а именно о том, что в пределах грузинского государства, известного своей толерантностью ко всем этносам и диаспорам, для абхазского этноса создавались наиболее благоприятные условия для сохранения и развития своей самобытности. Своими вопросительными рассуждениями г-н Битиев может быть стремится обобщить какие-то отдельные негативные случаи, забывая при этом неимоверно высокие ценности, объединяющие нас, а именно: общие традиции и культура, кровное родство, смешанные браки и т.п. Г-н Н. Битиев фактически льет воду на мельницу тех шовинистически  настроенных политиков и горе-патриотов, которые своими действиями нагнетают враждебную атмосферу, расчленяют общество и порождают братоубийственные войны. Вместе с тем,  если взглянуть правде в глаза, то можно понять, что именно сегодня, когда определенные деятели, как раз в узко-политических целях, провозглашают курс на фактическую самоизоляцию Абхазии, абхазский этнос стоит перед угрозой вырождения, включая его культуру и язык. Мы же, со своей стороны, предлагаем абхазам наиболее широкую  форму автономного правления с максимально возможными полномочиями.   

С сожалением приходится констатировть, что г-н Битиев с целью аргументации своих тезисов о т.н. независимости Абхазии и неправильной паспортизации, которая якобы способствует воссоединению абхазов и грузин, иронизирует само понятие и значение гуманитарных процессов, доводя его до «заготовки дров на зиму» (что, кстати, с учетом сегодняшних реалий также немаловажно для нашего повседневного быта). На самом же деле,  он стремится вбить клин между абхазами и грузинами, в том смысле, что вопросы гуманитарного характера, по его мнению, не должны быть препятствием на пути отчуждения абхазов от грузин как с правовой, так, пожалуй, и с этнической точки зрения. Однако, такой подход , в конечном итоге, приводит к шовинизму и национализму, что, как показывает историческая практика, всегда заканчивается плачевно.

И последнее. В своей статье, г-н Битиев предпринимает попытки запугать абхазских жителей в том плане, что путем вручения гражданам Грузии абхазских паспортов, т.е. отдавая им гражданство Абхазии, создается реальная экономическая угроза т.н. абхазской независимости, ибо безработные грузины хлынут на их «процветающие» предприятия и рынки, спровоцируют там кризис и лишение рабочих мест для абхазов. Во-первых, насколько абхазская экономика сегодня благоденствует, это международной статистической науке вообще неизвестно; во-вторых, закрытая и нелиберальная экономика ни к чему хорошему не приводит; и в-третьих, продуманная и здоровая экономическая интеграция как на макро-, так и на микро уровнях - это один из важнейших залогов устойчивого развития всего народного хозяйства.

გიორგი მერაბიშვილი,

ისტორიის მეცნიერებათა კანდიდატი,
სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი.

/ინგლისურ ენაზე/

Giorgi Merabishvili, Ph.D.
Sokhumi State University

"The issue of contemporary separatism in Caucasus and its outcome on Georgia, Abkhazia; new approaches to conflict peaceful resolution".

Already 20 years have passed since the start of the Georgian-Abkhazian war in 1992.  The conflict has persisted to this day and brings with it insecurity, deep mistrust, long-term displacement and serious constraints on growth and development.

Georgian-Abkhazian conflict refers to the ethnic conflict between Georgians and Abkhazians and in a broader sense can be considered as a part of the geopolitical conflict in the Caucasus region remaining unresolved. Such persisting "frozenness" restricts sustainable economic and social development as well as the establishment of free democratic civil societies.

As the Georgian historians note, the fact of Russian permanent imperial aspirations to tear off the North-West part of Georgia has become "the reason of history politisation and falsification of the historical past of Abkhazia and along to it of the whole Georgia.  Namely, at the beginning of the 20^th cen­tury, under the motto "Abkhazia is not Georgia" Apsua-Abkhazian political separatism as one of Russian imperi­alism varieties and its stronghold in Georgia was formed". (1)

During last twenty years several works in Russian and English languages have been published by Abkhazian historians: S. Lakoba, O. Bgazhba. V. Chirikba, M. Gunba, E. Ajinjal, D. Dbar, etc. "Unfortunately the authors, with the aim of "restoration of historic" rights pursued and served the illusory and rather dangerous political aims and not the scientific/research ones". The historiography is under a special attention and "protection" of the separatist regime as well as of the Russian political leadership. (ibid) In his book Prof. Z.Papaskiri notes: "The Abkhazs, who developed into an ethnic group in the territory they now occupy, essentially never developed outside common Georgian history and, along with their Georgian brothers, have been building a common Georgian statehood and Georgian Christian civilization" (2).

But, it is obvious, that Georgian historiography has not yet worked out united/common approach towards the main problem. The negative influence of the ex-Soviet historiography is not yet overcome in researching of such issues as ethno-political history of the Colkhis (Egrisi) Kingdom of the before the antique and especially antique periods, ethno genesis of the Georgian and Abkhazian people etc.Though, the views and opinions of the Georgian and Abkhazian historians on this stage are incompatible, as to our knowledge many Georgian historians are ready for collaboration with their Abkhazian colleagues (3).

During the war, the Abkhaz separatist side carried out a full scale ethnic cleansing campaign which resulted in thousands of killed and expulsed ethnic Georgians, thus becoming IDPs in their own country. Many of them left Georgia for good. Various separatist groups of North Caucasus /nominally still under Russian rule/ supported by Apsuan Diasporas in the Middle East and the USA were planning the creation of an Islamic republic in North Caucasus. (7) If they succeeded, the new state would be vitally interested in getting access to the sea probably by annexing Abkhazia as it would be an excellent opportunity for the landlocked North Caucasia. Russian tactics before and during the war, resulted in building up Chechen militants. Armed units of Chechen veterans of the Abkhazian war caused enormous casualties back to Russian federal troops during the wars in Chechnya (1995-96 and 1999). The war in Chechnya in its turn, led to the build-up of Islamic guerrilla and terrorist networks in Chechnya, Dagestan and other areas of the Russian Caucasus.

The primary mediator in the conflict, Russia had proven itself completely ineffectual. As a result the conflict resolution process came to a deadlock. The civilians suffered total absence of security guarantees and no real action was taken for prevention of human rights violations. The ethnic cleansing of Georgians has been recognized officially by the OSCE conventions of Lisbon, Budapest and Istanbul as well as in UN General Assembly (Resolution GA/10708) and series of resolutions were passed in the UN Security Council appealing for a cease-fire.

On November 4, 1994 Abkhazians adopted a new constitution and declared sovereignty. After the Parliamentary elections were held on November 23, 1996 but these were not recognized by Georgian government or the international community, as the elections was held after ethnic cleansing, when majority of pre-war population had fled Abkhazia. The de facto authorities organized a referendum on 3 October 1999 which approved the current constitution though more than half of the pre-war population had been expelled from Abkhazia and couldn't take part in voting.

The de jure Government of Abkhazia in exile, then the Council of Ministers of Abkhazia, left Abkhazia after the Russian-backed Abkhazian separatist forces and their allies from the Confederation of Mountain Peoples of Caucasus   took control of the region's capital  Sokhumi after heavy fighting on September 27,  1993. The Council of Ministers relocated to Georgia's capital Tbilisi, where it operates as a de jure, legitimate government for almost 20 years.

The Georgian Government promised not to use force and to resolve the problem only by diplomacy and political talks. The State Strategy for IDPs, "soft policy" plan of engagement through cooperation was developed but it already couldn't have appropriate effect. The separatist regimes and their supporters opposed any Georgian proposals on conflict resolution process. The Georgian government offered substantial autonomy to Abkhazia several times. However, both the Abkhaz government and the opposition refused any forms of union with Georgia. On August 26, 2008, the Russian Federation officially recognized both South Ossetia and Abkhazia as independent states. In response to Russia's recognition of Abkhazia and South Ossetia, Georgian government announced, that the country cut all diplomatic relations with Russia and that it left the Commonwealth of Independent States. Georgia also decried the further unlimited issuance of Russian passports in Abkhazia and subsequent payment of retirement pensions or other monetary benefits by Russia, as economic support of separatists by the Russian government.  In 2008 Mr.Putin announced the doctrine of "asymmetric answer". (12) Nobody paid enough attention to this. If we look at the European or North-Atlantic security systems, there are strong disagreements between the key players: EU/USA and Russia, but despite this, the probability of a direct conflict is very low. "Asymmetric answer" means that the probability of conflict increases in a different region, in so-called ‘weak regions' like ours. Russia's main goal in the war was to stop Georgia's Euro-Atlantic aspirations, but they were unsuccessful, as Georgia had the Lisbon and Chicago summits' declarations. "The Russian Georgian war only increased Georgians' aspirations to join NATO, the latest opinion polls showed it was the same, at about 80% of the population." The current situation is very dangerous; there is another conflict glooming in the Caucasus as tension grows between Azerbaijan and Armenia (ibid).

Georgia supports peace, but actually, when talking about the conflicts in South Caucasus in general, there is one key player, and that is Russia, which is involved in different ways: in Georgia it is an occupant, and in Karabakh case it is a peacekeeper, but it is anyway a key player. Everyone understands that the Russian Federation is interested in maintaining control over the tensions, and it will do anything to use this because the South Caucasus is part of what Russia calls their privileged interest.

Georgia is not a post-Soviet country anymore; it is a democratic, Western-oriented society. Azerbaijan is one of the richest countries in the South Caucasus; it has enough resources and does not depend on Russia either. Some political analysts consider, that nowadays the only way Russia can exert control over the two countries is through conflict. Conflict resolution is also acute between Azerbaijan and Armenia. They are vitally interested in a peaceful resolution but Armenia is landlocked and enclosed, on the one side by Turkey, and on the other by Azerbaijan. Besides, there is a Russian military base in Gyumri (Armenia), and this base is Russia's mechanism for influencing and controlling conflict in the region. To solve the conflict in a peaceful way, first of all, there should be a common understanding that we are all on the same boat. 

Recently, Russian soldiers have moved the de facto border with South Ossetia to 300 meters deep in Georgian villages of Ditsi and Dvani, which lie in a hilly area south west of Tskhinvali. Georgian Prime Minister Bidzina Ivanishvili made no "hard decisions" as he admitted, about facts developed in Tskhinvali. He said that problems should be resolved through diplomatic means, and enhanced supervision. Primary task is to help the locals; he also talked about the raising number of monitors and police on territory to protect citizens.

When asked, the Russian Deputy Foreign Minister Grigory Karasin, concerning these events stated that: "measures will be taken to study the latest developments on the administrative border". According to Special Representative of the Prime Minister Zurab Abashidze, it was agreed that these questions will be asked at Geneva meeting, because their format of meetings does not foresee detail examination of resembling issues. Moscow provides the breakaway republics with economic and military support. Their independence has been recognized by a handful of other countries as well. Most countries do not recognize Abkhazia or South Ossetia as independent states, but view them as part of Georgia. In one of his interviews Z.Abashidze recalled: "As early as 2005, when George W. Bush visited Tbilisi, he called on the government to attempt to thaw relations with Russia". (17)

Georgia's new government, elected in October 2012, announced that normalizing ties with Russia is among its top priorities. However, according to several analysts Moscow and Tbilisi would hardly restore their ties by the time Russia holds the 2014 Winter Olympics in the Black Sea resort of Sochi.

American well known scholar, Prof. Lincoln Mitchell, closely familiar with Georgia, its previous and present officials as well, made such comments in his article "New Georgia Cabinet Is A Change Of Style And Substance, at Foreign policy,  on the new Georgian governmental team: "The style is different and that is just looking at these folks these are not saber-rattlers,..there have been some papers that reported this as a victory for Russia or a defeat of Georgia's Western /policy/. Not in the immediate future, no I don't. But I think there is room to reestablish those relations on a different footing. So, little things like, for example, the official policy of the Georgian government under Saakashvili was essentially that there are no people in South Ossetia and Abkhazia. They are simply doing exactly what Russia says. That this is a conflict between Tbilisi and Moscow, and that was really fruitless. That's why eight years after /Saakashvili/ coming to power; those regions are significantly further away from Georgia than they were when they started. Even after the war that remained true. So one thing is that maybe you try to take into consideration what the folks there are thinking, not treat them like some kind of independent state, but try to bring them in", (18) and advices to create some kinds of new relationships based on civil society ties, linkages to the West, so Abkhazians and Ossetians wouldn't be so heavily dependent on Russia.

As officially stated in its foreign policy Georgia will continue to prioritize integration into the EU and NATO, hoping to get a NATO MAP (Membership Action Plan) by 2014. The militaristic rhetoric, used by official Tbilisi in relations with Russia for so long, had gradually subsided and positive developments should lead to more trust between Moscow and Tbilisi.

As Georgian analyst Ar.Gegeshidze, points out, "undoubtedly, the case in point are those research findings and recommendations which are still of importance now. Most likely Georgia will have to tackle these problems for a long time and therefore the analysis of the success stories and failures in the past and familiarization with the ways and means of correcting the mistakes is a necessary precondition for effective policy design in the future" (19).

More importantly, however it is the new reality of the situation in Georgia following the last year Parliamentary elections that prompted a substantial reprocessing of the approaches to conflict resolution/reconciliation issues. The political aspects of conflict regulations in Abkhazia are linked to its humanitarian aspect; that is the returning of the IDPs to their native homes. IDPs are most vulnerable category of Georgian society and are completely engrossed by problems of survival. The low level of awareness of their rights still remains to be one of the most pressing problems and in most cases they can't defend their rights as this ability is correlated with the level of legal awareness. It should also be said about the refugees of Georgian origin from Abkhazia living abroad, mostly deprived of possibility to participate in the processes occurring in Georgia and being cut off from their native culture. This refers especially to young people and as a result their mentality changes, affection for the homeland and motivation for returning gradually wears off.

The foreign policy of the new Georgian government should move away from isolation towards greater regional inclusivity too, which is very important as well. Georgia State Minister for Reintegration Mr.P.Zakareishvili, sees no contradiction in trying to resume a dialogue with Russia and actively work on de-occupation of occupied regions of Georgia - Abkhazia and South Ossetia. He considers that it is necessary to make steps that are possible today, and not stand still, because it is impossible today to make major moves. "It is excluded that between Russia and Georgia, the Georgian and Abkhaz, Georgian and Ossetian sides have no issues that can be solved. But we always get hung up on issues that cannot be solved today, we beat our heads against the wall," and asks, "Is it possible, for example, to find common ground on the issue of North Caucasus?"(20). The other side should consider and analyze our option offers for conflict resolving. It is essential that under the new Central Government, the Supreme Council and the Government of the A/R of Abkhazia in exile, as temporary institutions should become political and legal lever for the IDPs, their voters in conflict resolution. Our peaceful messages should be interpreted correctly and delivered to the Abkhazian side. Obviously, in Sokhumi, they may be not ready for such proposals yet.

As to our point of view, the stable situation in Georgia in general and in Abkhazia in particular is quite important also for the following reasons:  in the period of globalization any troubled spot on the surface of the planet may have global economic and political consequences. Georgia like the whole of the South Caucasus lies at the crossroads of the important routes connecting Europe, Asia, Middle East and Russia. Thus any instability in such area can influence some or all of the above mentioned four regions. And, its natural resources and relatively well developed infrastructure may make it potentially attractive for possible foreign investors as well.

As recently the newly elected Georgian President Giorgi Margvelashvili, in his interview to BBC, Russian service stated "We've got a rational approach to these issues, for their solution, it consists of several topics: first of all we'll keep working with our partners on non-recognition policy concerning these territories as of the in  dependent states. It corresponds with the concept of twenty-first century. The concept, to which small countries should be secured and the integrity of their territories recognized by the whole world. Also, "We'll try to lower down the temperature and stabilize the existing negative phone in our relations with Moscow" (21).

Regarding the new approaches of the Georgian Government concerning the conflict peaceful solution, the acting chairman of the Government of the Autonomous Republic of Abkhazia, V.Kolbaia, says: "I can confirm that Mr. Ivanishivli seeks the ways to normalize relations with Russia. Georgia's main vector will still be the West with an emphasis on joining NATO. And it will not hamper the normalization of relations with Russia. We know a lot of countries that want to join NATO, but have not spoilt their relations with Russia. The world community recognized the independence of Kosovo. We have the potential, together with the international community to tackle this problem through dialogue with Russia. This issue wouldn't be solved immediately. Russian factor can't be neglected. We should offer the international community, such solution that would be acceptable to all parties" (22).

Many foreign analysts underline that Georgian central government's rhetoric has changed. Peaceful resolution of the problem is one of the main issues. This policy is more pragmatic and calculated on results. It must be more flexible and comprehensive. Priority is to find direct contacts with Abkhazians and begin continuous dialogue with them. We have no illusions that this process will be over quickly, but it is important that the results be effective in both Georgian and Abkhaz sides.

Giorgi Merabishvili, Ph.D.

Bibliography:

1. J.Gamakharia, L.Akhaladze, M.Baramidze, S.Bakhia-Okruashvili, T.Beradze, L.Bitadze, D.Jojua, M.Gejua, I.Gelenava, T.Gvantseladze, B.Gogia, R.Khvistani, B.Khorava, G.Pkhakadze

Abkhazia, Assays from the History of Georgia, Tbilisi, 2012.

2. Zurab Papaskiri, Abkhazia: Unfalsified History, (in Russian), Tbilisi, 2009. (p.536)
3. J.Gamakharia,.. Abkhazia, Assays from the History of Georgia, Tbilisi, 2012
4. Hewitt, B.G. Abkhazia: a problem of identity and ownership. Central Asian Survey, vol. 12
   http://www.scribd.com/doc/74480148/Abkhazia-a-problem-of-identity-and-ownership-by-George-B-Hewitt
5. Ariel Cohen, Russian Imperialism: Development and Crisis
   http://books.google.ge/books?id=Lvjw9K8zRwIC&pg=PR3&source=gbs_selected_pages&cad=3#v=onepage&q&f=false
6. Aves Jonathan. Georgia: From Chaos to Stability. RIIA, London, 1996.
   http://abkhazeti.narod.ru/pages/1/133.html
7. Andersen, Andrew. "Russia Versus Georgia: One Undeclared War in the Caucasus." http://www.conflicts.rem33.com/images/Georgia/RUSSIA%20VERSUS%20GEORGIA.htm
8. Developing the National Security Concept for Georgia. International Conference Proceedings, Tbilisi, 1-2 April 1996. CIPDD, Tbilisi, 1996.
9. Garb Paula. Ethnicity, Alliance-Building, and the Limited Spread of Ethnic Conflict in the Caucasus. University of California/Irvine, January 1997, http://iseees.berkeley.edu/bps/publications/1997_01-conf.pdf
10. Human Development Report: Georgia 1997. UNDP, Tbilisi, 1997.
11. Lakoba Stanislav. Abkhazia is Abkhazia. October 15, 2008 http://www.abkhazworld.com/articles/conflict/22-abkhazia-is-abkhazia.pdf
12. Tarkhan-Mouravi, Gia: The Georgian-Abkhazian Conflict in a Regional Context
    http://pdc.ceu.hu/archive/00002157/01/IPS_Abkhaz_paper_jav.pdf
13. T.Pkhaladze, Lithuanian-Georgian relationship has institutionalized 
    http://www.lithuaniatribune.com/16768/lithuanian-georgian-relationship-has-institutionalized-%E2%80%93-pkhaladze-201216768/
14. Valday Discussion Club, The voice of Russia, September 20, 2013,
    http://voiceofrussia.com/news/2013_09_20/Putin-invites-McCain-to-Valdai-to-improve-his-knowledge-of-Russia-0007/
15. The U.S. Takes "New Europe" for Granted at its Own Peril, by Helle C.Dale and Ariel Cohen, October 10, 2010, The Heritage Foundation, http://www.heritage.org/research/reports/2010/10/the-us-takes-new-europe-for-granted-at-its-own-peril

15.Georgian MFA, 7 November, 2013, 25th round of the Geneva International Discussions
http://www.mfa.gov.ge/print.php?gg=1&sec_id=30&info_id=16873&lang_id=ENG

16. Zurab Abashidze, Prime-News, June 28, 2013
    http://www.prime-news.ge/?p=111094&lang=en
17. Lincoln Mitchell, September 2, 2013, The Parliament, Georgia is not Ukraine and must be given a chance to prove it
    http://www.theparliament.com/no-cache/latestnews/news-article/newsarticle/georgia-is-not-ukraine-and-must-be-given-the-chance-to-prove-it/
18. Lincoln Mitchell, New Georgia Cabinet Is a Change of Style and Substance, November 13, 2013, 14.
    http://www.rferl.org/content/interview-lincoln-mitchell-new-georgia-cabinet-change-of-style-and-substance/24733085.html
19. Archil Gegeshidze, elene Chomakhidze, Enhancing Human Security of Internally Displaced Persons in Georgia, Tbilisi, 2008.
20. Paata Zakareishvili, Public Dialogue, 13, 11, 2013 The New Government of Georgia Is a Chance for Russia to Normalize Its Relations with Georgia http://publicdialogues.info/en/Paata%20Zakareishvili%3A%20The%20New%20Government%20of%20Georgia%20is%20a%20Chance%20for%20Russia%20to%20Normalize%20Its%20Relations%20with%20Georgia
21. Giorgi Margvelashvili, BBC, Russian, Маргвелашвили: абхазы сами захотят жить в Грузии http://www.bbc.co.uk/russian/multimedia/2013/10/131031_georgia_margvelashvili_interview.shtml
22. Vakhtang Kolbaia's comments on the so-called "Passportization" in Abkhazia, Nov. 01, 2013 http://abkhazia.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=87&info_id=1609

პროფესორი თეიმურაზ პაპასქირი
ივ.ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარული ფაკულტეტის დეკანის მოადგილე

TEIMURAZ PAPASKIRI 
Professor, Vice-Dean of the Faculty of Humanities 
Ivane Javakhishvili Tbilisi State University

THE USSR CAUSED DAMAGE / LOSSES TO GEORGIA

On February 11, 1921, the Soviet Russia's troops launched offensive against the Georgian Democratic Republic from four directions. It was the beginning of the Russian aggression, which resulted in the Soviet occupation of Georgia. Georgia became the Soviet Socialist Republic and on March 16, 1921, the Government of the Georgian Democratic Republic went to exile. Although formally Georgian SSR was declared to be a sovereign state, in truth she became annexed by the Soviet Russia, and after the foundation of the Union of the Soviet Socialist Republics on December 30, 1922, Georgian SSR was incorporated into the USSR as a part of the Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic (in 1936, after the adoption of the new constitution, the Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic ceased its existence and the Georgian SSR, Armenian SSR, and Azerbaijanian SSR became the direct members of the USSR).

The Soviet occupation had the negative influence on Georgia from the very first days. It caused a lot of political, economic, and social losses to Georgia. The first and the major damage was a political one. Along with the loss of independence, Georgia quickly was deprived of some territories. She was forced by the Soviet government to pass over the part of Sochi District and Dvaleti (Northern highlands) to the Russian Soviet Federative Socialist Republic, the Lore region (South from Tbilisi) to the Armenian Soviet Socialist Republic, the Zakatala region (historical Hereti/Saingilo Eastern province) to the Azerbaijan Soviet Socialist Republic, part of Batumi district and Artvin and Ardagan (South-Western Georgia) districts to Turkey.1 Nevertheless, it was not sufficient to the Kremlin Tops, especially to the ethnical Georgians Joseph  Stalin and Sergo Ordzhonikidze, who were afraid that Georgia would continue to fight against the Bolsheviks. Therefore, they decided to change the internal division of the country. Abkhazia, which was an autonomous region during the Georgian Democratic Republic, formally became an independent Soviet Socialist Republic (Abkhazia's status was quickly changed at the end of 1921, when she was incorporated into the Georgian Soviet Socialist Republic on the basis of treaty. Abkhazia finally returned to the pre-annexation status and officially became an Autonomous Soviet Socialist Republic of Georgia in 1931.),1 Adjara became an autonomous republic, and the South Ossetian Autonomous Region was created in Shida Kartli (Central region).2 All this served a purpose to prevent the Georgian uprising against the Soviet rule in the future. These delayed-action bombs were used later. In its agony, the Soviet government inspired the Abkhaz and the Ossetian separatists against Georgia, and after the break-up of the USSR, the Russian government continued this policy. It resulted into the open aggression against Georgia in the August of 2008, and the continued occupation of two historical Georgian provinces by the Russian military forces. Therefore, we can sum up that the political results of the Soviet occupation are still continuing for Georgia.

The Soviet occupation resulted in a great demographic loss for Georgia too. The Soviet government did not start political repressions in the first years, but the rebellion of 1924, when the Georgians tried to overthrow the Soviet Government and were able to do it in some regions of the country, resulted in the first wave of the repressions. More than 12,500 were executed and much more were arrested and deported.3 This was the Red Terror in its worst appearance.

The Great Purge of 1930's also caused a lot of damage to Georgia. Although the number of the executed is around 12,000 (not too high according to the "standards" of the purge in other Soviet republics),1 the arrested and deported people are counted in hundreds of thousands. The Georgian intelligentsia had significant losses during that period. Mikheil Javakhishvili, one of the greatest Georgian writers, Titsian Tabidze, famous Georgian poet, Sandro Akhmeteli, well-known Georgian art director, and many others were among the executed persons. Fearing the arrest, the poet Paolo Iashvili shot himself. Famous Georgian historian Ivane Javakhishvili was expelled from Tbilisi State University for the anti-Soviet views. This caused a lot of damage to the Georgian culture.

The Second World War brought the greatest demographical damage to the Georgians. While there were practically no hostilities on the territory of Georgian SSR (there were just minor battles at some passes in the Caucasus), Georgia has lost more than 300,000 people (out of 3,540,000) in the war.2 Nearly all of them were males between 18 and 40. This was a greatest demographic loss, which the Georgian nation suffered in its history, and it also can be dealt as one of the damages inflicted by the Soviet occupation. If Georgia were not part of the Soviet Union, it is difficult to imagine that it would lose such a great amount of its population. Georgia is still suffering demographically from the results of the Second World War.

Along with the political and demographic damage, the occupation of Georgia resulted in the significant economic losses too. Although the government of Georgian Democratic Republic was not prepared for the independence and its economic policy was nearly chaotic at first, in 1921 Georgia's economic situation had improved compared to the one of 1918. The government was able to introduce the foreign (German and Italian) investors, who were interested in Tkvarcheli coalmines and Chiatura manganese. One of the first steps of the occupants was to ensure the continuing presence of the foreign companies, because it meant either hard currency or bread for the Soviet government.1 After occupation most part of the income was going to Moscow, and Tbilisi was receiving nearly nothing of it.

One of the greatest damages to the Georgian economics was inflicted during the so-called collectivization. Like the other regions of the Soviet Union, the Georgian peasants also suffered a lot during the collectivization. The immediate impact was the loss of the private cattle, but there was also the other, more subtle and, probably, more significant result of it. The Georgian highlanders, who usually were prospering thanks to their livestock, began to leave their villages and started to move to the cities. This was one of the reasons, because of which several mountainous regions of Georgia are now nearly emptied.

Among the possible positive economic results for Georgia was the industrialization. Numerous factories and plants were built in Georgia, but this also was used in order to tie up Georgia with Russia. The raw materials for the Georgian plants were brought outside from Georgia and the most part of the produced goods also were intended for the other republics of the Soviet Union. Therefore, the Georgian industry depended primarily on the Russian sources and market. After the break-up of the Soviet Union Georgia was deprived of both, and her industry collapsed at once. It was one of the most negative results of the Soviet occupation for the Georgian economy.

The introduction of the planned economy also gave negative economic results for Georgia. The demands were getting higher and higher, and soon it was impossible to meet them. Therefore, the process of fulfilling the plans on paper started nearly everywhere in the Soviet Union. Georgia definitely was one of the leaders in this process. Adding the extra numerals (sometimes even couple of zeros) to the real figures became widespread. The production of the defective goods was increasing every year, and it did not matter since the deficit of nearly all products in the Soviet Union made it possible to sell even the waste. I will just bring two examples of it. First is the tea production. In the Soviet times Georgia became one of the main producers of tea, which, in the beginning, had really good quality and was slightly worse than the Indian or Ceylon tea. Nevertheless, when the plans increased, the amount of tea was not sufficient to meet the demands of the Soviet Government. The solution was found in adding nearly all the parts of the tea plants to the harvest, which resulted in the great deterioration of the quality, and the Georgian tea lost its competitiveness. The second one was the Georgian-produced truck, which was made in Kutaisi automobile plant. The overproduction caused the fact that nearly none of these trucks was able to cover the distance of 500 kilometres without the repair works. It became so notorious that even during the Soviet times there existed a joke that all the Colchidas (Colchida was the name of the particular model) were considered to be in good working conditions, if the driver was able to move them outside the factory gate, and only those, who did not get there, were the defective ones.

The Soviet occupation made an exceptional damage to the Georgian mentality too. This became an issue since Khrushchev Era. Despite the fact that Stalin hardly made any steps, which favoured Georgia, the Georgians still considered him as their own representative at the Kremlin. Therefore, the de-stalinization of the Soviet Union was considered by the Georgians as the process directed against all of them. March 9, 1956, events can be considered as the starting point of the changes in Georgian mentality. The manifestations, which were dedicated to the anniversary of Stalin's death, quickly transformed into the demonstration demanding the independence from the Soviet Union. After the Soviet government used the troops and shot to the people (the exact amount of the victims is not known even today. The number of the killed varies from 100 to 2500),1 the great changes began in the Georgian society. Some of them were actually for good, since more and more Georgians wished the independence, but most of them changed the Georgian mentality to the worse. I would like to mention some of them in this case and I will begin with the attitude to the military service.

Before 1956 there were some national divisions in the Soviet army, and the Georgian divisions were among them. Most of the Georgians were serving in the Georgian divisions, which usually were located in the Georgian SSR. When the Soviet government used the force against protesters in Tbilisi, the Georgian divisions refused to fulfil order and one of them even tried to help the demonstrators (The head of the Georgian Communists Vasili Mzhavanadze is credited in stopping them, because it would lead to a greater massacre).2 The Soviet government saw the unreliability of the national divisions and soon dissolved them. The abolishment of the national divisions, along with the use of troops against the people, started the process of alienation of Georgians from the military service. Since late 1950's the military service became one of the most unwanted things for the Georgians, who were previously known for their fighting spirit. They tried to avoid the military service at any cost. Part of them even agreed to get the so-called "white card", which was given to the mental patients. Some parents tried to find the easy ways in the Soviet army and bribed the commanders in order to fix their sons in warm places, which could detach them from the active service. Almost everyone, who had enough money to bribe the commissars, tried to escape from the service far from Georgia, and usually succeeded (it was rightfully considered that the service in Georgia, Armenia, or Azerbaijan was much easier than in other parts of the Soviet Union). The universities, which had the military chairs (after graduating the university with a military chair person had to serve just two or three months locally instead of two years in 1960's and 1970's), became a real sanctuaries for the Georgians. That, in turn, was one of the triggers of the corruption in the education system. As a result, the military career became unpopular in Georgia and the Georgians had a very small number of acting junior or senior military officers in the Soviet army. This caused a lot of problems to the country after the break-up of the Soviet Union. Only during the last years the attitude to the army has changed and the more number of the youngsters are choosing the military career.

The process of alienation from the Soviet Union was not confined to the army only. The events of 1956 also changed the attitude of the Georgians to the state itself. The state property no longer was considered as the one to be respected and stealing from the state was not thought as a criminal act from many of Georgians (the formula - "What do you want, I am not stealing your property, I am just taking from the state" - became one of the slogans for them). Actually, this was not just the Georgian case. Beginning from 1960's the Soviet Government, which was not able to meet the needs of the population, tried to improve the well-being of people by not persecuting the workers too hard for bringing the goods out of the factories or construction areas. However, Georgia became notorious even in this. The Enguri Hydropower plant had been constructing for 12 years (instead of the planned three), and meanwhile a great number of the private houses in Western Georgia was built using the hardware intended for the power station. Of course, the delay of the project was noticed in Moscow, but the Georgian officials always managed to solve the problem thanks to the packages of the best Georgian brandy. Overcoming this attitude was very difficult and it caused many problems for the Georgian state in 1990's. Even today, some of the Georgians think that the state is actually no owner. Therefore, they consider it possible to spoil the state property.

One cannot speak about the damages inflicted by the Soviet occupation to the mentality of Georgians and omit the corruption. Beginning from 1960's the Georgia became really notorious for its corruption rate. It should be mentioned that the Kremlin Tops were helping it in every possible way, because the more corrupted were the Georgian officials, the easier was Georgia to be controlled. Of course, there is a corruption in all the countries, but it is well known that the corruption in the middle and lower levels damages the state the most. In Georgian SSR corruption was everywhere beginning from the public offices and ending with the kindergartens. The education system was one of the most inflicted areas. You had to tip the school director if you wanted the Gold Medal (and even it would not help if there were someone, who could pay more or was closer to the director). It was very hard to enter the university if you did not have either a protector or lot of money to bribe the members of commission. The process continued after the break-up of the Soviet Union and only thanks to the drastic measures of the new Georgian government, which came in power after the "Revolution of Roses", it was stopped. Today the rate of corruption in Georgia is as low, as in the most of the developed European countries.

The last thing, which I want to cover in my presentation, is the criminalization of the Georgian youth. The protest against state resulted in the strengthening of the so-called "thieves-in-Law". The establishment of the institute of the underworld leaders was connected with the communist government, who considered it as the main tool of controlling the jails. It became extremely popular in Georgia from the late 1950's. More and more youngsters were dreaming about becoming the "thieve-in- law", and were seeking for the criminal career. As a result, Georgians became the dominant force in the underworld. After the break-up of the Soviet Union the ¾ of the "thieves-of-law" had the Georgian origins.1 Even in the Soviet times the thieves had control over significant part of life in Georgia. For example, if someone would steal your car, it was better to ask for help the "thieve-in-law" instead of going to Militia. For a considerably small amount the "thieve-in-law" would return the car in a few days, while Militia possibly would never find it. After the break-up of the USSR the "thieves-in-law" started to control nearly all aspects of life in Georgia (actually, they became the dominant power in nearly all post-Soviet countries, especially in Russia) and only after the Georgian government under the leadership of President Mikheil Saakashvili started the real war against them, the situation was taken under control and the criminal authorities left Georgia. As a result, the criminal rate went down and, for example, today it is absolutely safe to leave a car in the street in Georgia. No one will steal it.

In a conclusion of my brief presentation, I have to say that the latest achievements of the Georgian government clearly show the potential, which had Georgia if it were not occupied by the Soviet Russia. It is sad that Georgia is not able to use its abilities on a full scale, because the occupation of Georgia has not ended with the break-up of the Soviet Union. The Russian occupation of two Georgian provinces continues up-to-date and does not allow us to develop as we want. I hope that the day when the occupation ends is not far away and Georgia will be able to be the master of its own fate.

„აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარების ზოგიერთი საკითხი რუსეთის პრეზიდენტის ვალდაის კლუბში გამოსვლის ჭრიში“

Наверное, сразу следует отметить ту весьма парадоксальную мысль, на которой  можно поймать себя после прочтения текста недавнего резонансного выступления господина В. Путина в «Валдайском клубе». Резюме заключается в следующем: если Кремль будет строго придерживаться тех фундаментальных принципов и ценностей, на которых, по мнению Президента В. Путина, должна основываться внутренняя и внешняя политика России, то мирное решение абхазского конфликта и возвращение беженцев в свои дома - это, как говорят, «дело несложной техники» и недалекого будущего. Как бы странным  ни казалось это предположение, его можно обосновать некоторыми ключевыми моментами валдайской речи Президента России, при этом экстрапалируя эти тезисы на вопросы мирного урегулирования абхазского конфликта. В таком контексте очень важен тот факт, что это выступление, очевидно, носило, концептуальный характер и призвана была четко зафиксировать видение, идеологию и мировоззрение самого влиятельного человека той страны, которая сегодня, в силу своих природно-географических масштабов, военно-политического и ядерного потенциала, является одним из главных игроков системы как глобальных, так и региональных отношений.

В валдайской речи Президентом России отчетливо были зафиксированы те границы, в пределах которых должны рассматриваться основные элементы государственности и происходить национальное самоопределение, без четкого формирования которого, по его словам, невозможно «противостоять внешним и внутренним вызовам, добиться успеха в условиях глобальной конкуренции». «Суверенитет, самостоятельность, целостность России безусловны, это те красные линии, за которые нельзя никому заходить», - говорит В. Путин. Но то же самое говорим и мы, когда дело касается Грузии, ибо незыблимость принципов территориальной целостности и суверенитета - это та фундаментальная основа, от которой отталкивается Грузия во время обсуждения государственно-политических, правовых и международных вопросов. Такой наш подход целиком и полностью относится и к любым переговорам касательно Абхазии, кстати, рассматриваемая международным сообществом как неотъемлемая и составная часть Грузии. Поэтому, с учетом того, как были определены красные линии российского государства Президентом самой этой страны, то логически Кремль уже не сможет просто опровергать и пренебрегать нашу подобную позицию относительно целостности Грузии в вопросах мирного урегулирования абхазского конфликта.

Идем дальше. В. Путин подчеркивает то главное, что, по его мнению, будет определять успех в будущем - «это качество людей, качество общества, интеллектуальное, духовное, моральное». При этом особо отмечается, что: «Без ценностей, заложенных в христианстве и других мировых религиях, без формировавшихся тысячелетиями норм морали и нравственности люди неизбежно утратят человеческое достоинство». Вообще, знаменательно, что в последнее время в своих выступлениях и публикациях лидер российского государства часто обращается к тем общечеловеческим ценностям, которые особенно близки нам людям православной веры. Эта та вера, которая призывает к сближению, примирению и согласию. А это те основополагающие постулаты, которые рассматриваются нами как главная движущая сила при мирном решении абхазского конфликта. Хотелось бы верить, что российское руководство и на практике будет содействовать процессу прямого диалога и народной дипломатии между абхазами и грузинами, что так необходимо для примирения и восстановления доверия между ними.

И еще: родной кров и семья - это сама суть человеческого бытия, необходимые для его благоденствия. Это те краеугольные ценности и принципы, которые заложены в православии - вере, которую проповедует основная часть населения и России, и Грузии. Поэтому, большая ответственность возлагается на тех смертных, которые «веруют в Бога, а не в сатану» и которые реально могут воздействовать на безопасное и достойное возвращение беженцев из Абхазии в свои дома. Реально оценивая сегодняшнюю ситуацию, мы понимаем, что при наличии соответствующей политической воли, важнейшую позитивную роль в этом процессе может сыграть Россия. Надежду же на формирование у нее такой политической воли придает вера в то, что в реальной жизни она действительно будет опираться на те «христианские ценности, составляющие основу западной цивилизации», о которых говорил в Валдае глава российского государства.

И последнее, но с практической точки зрения, пожалуй, самое важное для ВПЛ и беженцев из Абхазии - это позиция российского президента относительно национально-этнического вопроса. Применительно к России, он заявляет, что когда «эксплуатируется тема какого угодно национализма и сепаратизма, мы встаем на пути своего генетического кода, по сути, начинаем уничтожать сами себя». Фактически то же самое и у нас, в Грузии, ибо то одно из главных,  с чем Грузия борется сегодня - это национализм и сепаратизм, и к чему Грузия стремится - это примирение и восстановления доверия между грузинами и абхазами. Таким образом, в данной плоскости, следуя сути посыла господина В. Путина, и у России, и у Грузии одна общая цель, а именно: создание в пределах своих государств гармоничных взаимоотношений между различными этногруппами и диаспорами.

Исходя из всего вышеотмеченного и при этом надеясь на искренность валдайской речи российского президента, а также принимая во внимание ту существенную роль, которую Россия объективно призвана сыграть в деле мирного разрешения абхазского конфликта, мы надеемся на ее действенное содействие процессу примирения и восстановления доверия между грузинами и абхазами. На такой оптимистичной ноте хотелось бы закончить и еще раз подчеркнуть ту непреложную житейскую истину, с которой, в принципе, начинался этот краткий анализ, и которая гласит, что благополучный итог любого дела зависит от того насколько слова и дела сходятся друг с другом.